Przez lata wokół problemu ugryzienia przez kleszcza narosło wiele mitów i niejasności. Jest to sytuacja o tyle groźna, że jego ukąszenie potrafi być naprawdę niebezpieczne! Należy pamiętać, że powinniśmy usunąć kleszcz w sposób świadomy bez narażania się na jeszcze większe zagrożenie. Z tych względów przygotowaliśmy wpis, w którym odpowiadamy na najczęściej pojawiające się pytania i wątpliwości związane z ugryzieniami oraz chorobami przenoszonymi przez kleszcze. Zapoznajcie się z nim, żeby wiedzieć, jak prawidłowo reagować w sytuacji, kiedy znajdziecie pasożyta u siebie lub dziecka.

 

Kiedy rozpoczyna się „sezon” na kleszcze?

Kleszcz potrafi być aktywny już od połowy marca, aż do niemal końca listopada. Okresy największych aktywności możemy zaobserwować w czerwcu, lipcu, sierpniu i wrześniu. Jednak to, jak wcześnie rozpocznie się sezon na kleszcze i jak długo potrwa, uwarunkowane jest w dużej mierze od pogody. Lekkie zimy i wilgotne lata sprzyjają rozmnażaniu się kleszczy, a także zmniejszeniu ich umieralności.

Kiedy jesteśmy najbardziej narażeni na ugryzienie przez kleszcza?

Zagęszczenie traw i krzewów zwiększa ryzyko związane z występowaniem kleszczy. Najbardziej narażeni jesteśmy podczas spacerów po terenach zielonych, takich jak łąki, parki czy działki rekreacyjne. Oczywiście szczególnie uważać musimy podczas wizyt w lesie, np. przy zbieraniu jagód czy grzybów. Wilgotne lasy mieszane są jednym z ich ulubionych terytoriów, a gęstwiny, zarośla, krzewy, paprocie i wysokie trawy to ich naturalne środowisko.

Wbrew powstałym mitom żaden kleszcz nie potrafi latać! Kleszcze najczęściej wspinają się na wysokie krzewy i trawy, na nasze ciało dostając się w momencie, kiedy ocieramy się o rośliny. Wyczuwają nas dzięki bardzo czułym zmysłom, reagującym np. na drgania, ciepło, ruch czy zapach potu. Samo ugryzienie łatwo przeoczyć, ponieważ kleszcze wprowadzają do organizmu człowieka substancje znieczulające i w rezultacie nie czujemy nawet drobnego użądlenia.

Jakie miejsca na ciele szczególnie sprawdzać pod kątem obecności kleszczy? 

Kleszcze najczęściej szukają miejsca, gdzie skóra jest cienka i delikatna. Za każdym razem należy sprawdzać całe ciało! Warto jednak szczególnie skupić się na okolicach takich jak: za uszami i przy granicy włosów, kark, ramiona, biust czy genitalia. Kleszcze często znaleźć można w miejscach, które narażone są na zwiększoną potliwość – pod pachami, kolanami, w okolicach pępka i wszędzie tam, gdzie skóra narażona jest na stykanie się czy ocieranie.

Jakie choroby przenoszą kleszcze?         

Główne niebezpieczeństwo związane z ugryzieniem przez kleszcza wynika bezpośrednio z tego, że te przenoszą szereg groźnych dla człowieka chorób. Najczęściej występującą chorobą jest borelioza, ale istnieje również ryzyko zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu, anaplazmozą, tularemią, babeszjozą i wieloma innymi schorzeniami. Część z nich potrafi przebiegać bez objawowo, ale może doprowadzić do groźnych powikłań. Dlatego jeżeli ukąsi nas kleszcz, to jeszcze przez długi czas po ugryzieniu powinniśmy dokładnie obserwować reakcje swojego ciała i reagować na wszelkie objawy chorobowe.

Czy każdy kleszcz przenosi chorobę?

Na szczęście nie, ale odsetek zarażonych osobników jest stosunkowo wysoki i w zależności od regionu może wynosić nawet do kilkudziesięciu procent. Szczególnie dużo zarażonych przypadków występuje w okolicach dużych miast, a statystyki zarażeń rosną z roku na rok. Dlatego mimo wszystko trzeba być świadomym zagrożenia i dokładnie sprawdzać całe ciało po każdym spacerze. Weźmy pod uwagę, że usuwając kleszcza do 12 godzin od ugryzienia, ryzyko zakażenia chorobami jest stosunkowo niewielkie. Zwiększa się jednak z każdą godziną, a także jeśli kleszcz zostanie usunięty w nieprawidłowy sposób.

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?

Prawdopodobnie wszyscy słyszeliśmy wiele mitów krążących wokół usuwania kleszczy z naszego ciała. I chociaż niektóre mogą brzmieć sensownie, to unikajmy opalania kleszcza lub smarowania go czymkolwiek. W ten sposób możemy co prawda spowodować jego śmierć, ale również szok i uszkodzenie idiosomy. Jest to o tyle groźne, że może sprowokować do wymiotów. W ten sposób do naszego organizmu dostanie się większa liczba zakażonych bakterii i ryzyko zachorowania wzrasta.

Kleszcza usuwamy łapiąc go (np. pęsetą lub specjalnym przyrządem do ich usuwania) jak najbliżej skóry, u samej podstawy. Przy wyciąganiu unikamy okrężnych ruchów, ponieważ może to skutkować urwaniem się części tułowia. Najlepiej złapać go tuż przy skórze i lekko pociągnąć ku górze. Powinniśmy wykonać zdecydowany, ale nie gwałtowny ruch. Po wyciągnięciu obejrzyjmy kleszcza i upewnijmy się, że nie został rozerwany. Następnie zdezynfekujmy miejsce po ugryzieniu.

Pamiętajmy, że jeśli schwytamy go za najgrubszą część, możemy doprowadzić do usunięcia samego odwłoku i pozostawienia w ciele główki.

Czy po każdym ugryzieniu należy się udać do lekarza?

Jeśli już bezpiecznie usuniemy kleszcza z naszego ciała, w pierwszej kolejności należy uważnie obserwować reakcję organizmu. Na wizytę lekarską należy udać się niezwłocznie, kiedy zauważymy rumień w okolicy ugryzienia, jak również zaobserwujemy u siebie lub dziecka objawy grypopodobne (gorączka, bóle mięśni, stawów czy nawet zapalenie nerwu twarzowego).

Jeśli nie widzimy żadnych podejrzanych objawów, wizyta u lekarza nie jest konieczna. Warto również pamiętać, że pobieranie badań z krwi od razu po ugryzieniu mija się z celem. Przeciwciała nie zdążyły się jeszcze namnożyć, a więc wyniki nie będą miarodajne. Udaj się do lekarza bezpośrednio po ugryzieniu, jeśli nie umiesz usunąć kleszcza z ciała lub jesteś niepewny czy usunąłeś go w prawidłowy sposób.

Jak uniknąć ugryzienia przez kleszcza?

Jedyną stuprocentową ochroną przed kleszczami jest całkowite unikanie terenów zielonych. Mimo to, raczej wszyscy zgodzimy się, że nie chcemy rezygnować z wizyt w parkach czy lasach. Możemy jednak unikać wysokich traw i zarośli, zakładając zakryte obuwie i długie spodnie oraz stosując odpowiednie repelenty. Wracając do domu po spacerze (szczególnie w lesie), zmieńmy ubranie i obejrzyjmy dokładnie całe ciało. Jeśli jednak jesteście szczególnie narażeni na atak kleszczy (np. ze względu na pracę), to dobrze zainteresować się możliwością zaszczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.